Om jullie een kijkje in de keuken te geven van hoe keramiek wordt gemaakt zal ik in een aantal delen iets vertellen over het proces. In dit vijfde deel van ‘Hoe maak je keramiek’ beschrijf ik hoe je zelf borden kan maken met behulp van een mal van gips.
Ik had zelf nog nooit echt serieus borden gemaakt met als doel om het als servies te gebruiken. Wel heb ik een paar mallen gekocht van borden maar de vorm borden die ik wilde maken was helaas niet te koop. De mallen die ik gekocht heb zijn allemaal 2-delig wat het voordeel heeft dat de rand en bovenkant van je bord netjes blijft. Echter zijn deze mallen heel lastig te maken en de borden zijn vaak redelijk dik en zwaar. Ik wilde uitproberen of het ook te doen is met een eendelige mal en wat de nadelen hiervan zijn. Ik neem jullie hier mee in mijn proces.
Stap 1: Moedervorm
De eerste stap is altijd om een moedervorm te maken. In dit geval maak ik de moedervorm van klei. Je zou in theorie ook een bord kunnen gebruiken maar ik wilde helemaal zelf kunnen bepalen hoe groot en hoog de borden werden. Dan is klei een fijn medium! Ik draaide een moedervorm waarbij je dus een massief bord, op zijn kop, draait. Ik maakte een (diep en ondiep) dinerbord, een ontbijtbord en een gebaksbordje. Van alle vier maakte ik een mal. Wat hieruit meteen lastig bleek was om de bodem van het bord helemaal recht te krijgen, vooral bij de grote borden. Als hij namelijk bol of hol is zie je dit ook terug in het bord wat je natuurlijk niet wilt. Ook maak je meteen een standring voor een mooie afwerking. Zie hieronder het proces in plaatjes.
Stap 2: Bak voor de mal kiezen
Voor borden was het oprecht lastig om een geschikte bak te vinden omdat borden namelijk groot zijn. Mijn grootste bord was 27 cm + de extra rand dus bijna 30 cm in doorsnede. Dan wil je ook nog een paar cm extra voor de gips dus heb je een flinke emmer nodig. Ik gebruik graag een dichte emmer omdat je dan geen risico loopt op lekken (dit geeft een troep!). Je kan namelijk ook iets in elkaar bouwen met een ring en deze vastzetten met klei, bij mij gaat hij dan alleen vaak toch lekken. Ik heb uiteindelijk een hele grote emmer gebruikt die iets meer dan 30 cm in doorsnede was op de bodem en dit ging goed!
Tip: Gebruik ook mallenzeep om de vorm nog makkelijker los te krijgen!
Stap 3: Gips aanmaken
Als je moedervorm helemaal klaarstaat kan je het gips gaan aanmaken. Ik gebruik vigo 60 gips (https://www.keramikos.nl/vormmaterialen/961-470-gips-vigo-albast-25-kg.html#/30-zware_producten-ja) wat geschikt is voor het maken van keramische mallen. Ik gebruik per liter water 1,6 kg gips. Je meet het water en de gips af en je voegt dan geleidelijk de gips aan het water toe. Uiteindelijk zal er steeds langer gips op de oppervlakte blijven liggen. Als er een bergje ontstaat ben je er bijna! Als al het gips is opgelost roer ik het nog even goed na en knijp ik de klontjes eruit. Als de gips dan een mooie handschoen om je hand vormt weet je dat hij goed is!
Tip: Ik gebruik een zak in de emmer waar ik de gips in aanmaak, zo kan ik na het gebruik de zak weggooien en blijft je emmer schoon.
Stap 4: Gips gieten
Als je gips klaar is moet je niet te lang wachten met het verwerken van het gips omdat het gips anders al hard wordt. Giet rustig en voorzichtig de gips in de vorm omdat je anders veel luchtbellen in de mal krijgt. Giet het gips niet direct op de vorm, dit maakt de mal minder sterk op die plek. Giet het gips tot enkele centimeters boven de moedervorm. Als je klaar bent met gieten is het verstandig om zachtjes op de mal te tikken, hiermee komen de laatste luchtbellen nog omhoog. Je mal van gips is nu al een eind onderweg!
Stap 5: Moedervorm verwijderen
De gips wordt na het gieten warm en hard. Als het helemaal hard en weer afgekoeld is kan je de gips uit de vorm halen. Hierna moet je de moedervorm uit de gips halen. Dit is niet lastig als je klei gebruikt als moedervorm. Die kan je er namelijk gewoon uithalen. Je kan daarna met een sponsje de vorm een beetje schoonmaken. Pas op dat je de vorm niet beschadigd want dit ga je terugzien in elk stuk wat je hierna giet!
Stap 6: Borden gieten
Als je de mal zo’n 2 weken heb laten drogen kan je beginnen met gieten. Je kan aan de mal voelen dat hij droog is als hij niet meer koud aanvoelt. Je giet vervolgens gietklei erin. Altijd goed om even te zeven om klontjes te verwijderen. De gietklei zit er voor een x aantal minuten in, hangt volledig af van welke gietklei je gebruikt. Bij mij is de range tussen 4-60 minuten. Daarna giet je het uit en laat je het drogen. Ik laat deze borden niet op zijn kop drogen omdat een beetje extra klei op de bodem wel wenselijk is. Ook wil je dat de standring goed gevuld is en niet een diepe ring in je bord geeft. Ik snij vervolgens (na 30 minuten ongeveer) de rand weg die we eerder in de mal hebben gemaakt zodat de rand van het bord zo netjes mogelijk blijft. Daarna droogt hij verder in de mal. Na een aantal uur kan je de vorm er helemaal uit halen. Wat ik merk dat lastig is bij deze mallen is om een hele nette vorm eruit te halen. Er zit al snel een deukje of bobbeltje op het bord. Ook is de rand snel niet helemaal gelijk. Echter geeft dit ook wel een uniek karakter aan de borden!
Stap 7: Biscuit bak en glazuren
Als de borden helemaal zijn opgedroogd (enkele dagen) bak je ze in de oven op 1000 graden. Hierna schuur ik alvast wat oneffenheden weg en was is het stof onder de kraan eraf. Hierna kwast ik glazuur erop. Ze gaan dan nog een keer in de oven op 1200 graden. Sommige borden waren in de eerste bak wat krom getrokken, echter trokken die weer recht in de laatste bak! Superfijn natuurlijk! Hieronder het eindresultaat! Kijk ook op de site welke borden al te koop zijn!
Dit is ‘Hoe maak je keramiek!’.
Hai Tessa,
Wat leuk om te lezen hoe je al die mooie borden en potten maakt. Dit wil ik ook proberen. Ik ben echter helemaal nieuw in deze wereld en wil daarom beginnen met het maken van borden. Heb je voor mij een tip waar ik een goede mal voor borden kan kopen? Een mal zelf maken wil ik zelf proberen als het met een gekochte mal lukt! Je geeft niet toevallige cursussen he ;-p? Groetjes, Esther
Hoi Esther,
Wat leuk dat je het wil proberen. Je kan mallen kopen bij https://www.keramikos.nl/ of bij https://www.silexshop.nl/. Vast ook op andere plekken maar deze heb ik ervaring mee. Kan je hier verder mee?
Fijne zondag!
Groetjes, Tessa
Dit is misschien een heel domme vraag, maar ik ben laatst wat begonnen met gips en jesmonite om items te gieten. Ik heb een keer een workshop porselein gieten gedaan wat hier ook erg op lijkt.
Ik begrijp dat je voor deze manier van gieten een sterke vorm nodig hebt, gezien je de gietklei er na een x aantal minuten ook weer uit moet kunnen gieten. Maar, wat gebeurt er als je gietklei in een siliconen vorm giet die dus al bedoeld is voor een vorm voor een bord of kommetje? of is de klei dan zo zwaar dat de hele mal vervormd. Ik ben gewoon heel nieuwsgierig of je dingen kunt combineren. Alvast bedankt voor je tijd.
En PS ik vind de borden echt prachtig!
Hoi Nienke,
Je kunt gietklei/gietporselein alleen in gipsen mallen gieten. De gips trekt namelijk water uit de gietklei en dit is nodig om de vorm te maken die dan achterblijft op het gips en uiteindelijk ook loslaat omdat het droogt. Als je het in een siliconen mal zal gieten en weer uit zou gieten blijft niets achter. Als je het er gewoon in zou laten zou het heel langzaam drogen (dagen/weken) maar uiteindelijk breken. Je moet klei ook bakken in een keramiek oven die tot 1200 graden kan. De hobby’s zijn dus wel echt anders helaas. Succes!
Groetjes, Tessa